W fazie odsadzenia sposób utrzymania i żywienia odgrywają ważną rolę. Właśnie wówczas należy zastosować rozwiązania i strategie zarządzania przystosowane specjalnie dla żywienia prosiąt. Nowoczesne systemy żywienia przejmują również inną ważną funkcję: Pomagają hodowcy lepiej skontrolować zarówno stres wywołany odsadzeniem jak i ubytki w dziennym przyroście wagi.
Trendy w hodowli trzody
W ostatnich latach zyskały uznanie niektóre z trendów w odchowie prosiąt, które mają wpływ zarówno na projektowanie systemów żywienia jak i na strategie zarządzania. Są to między innymi:- grupowe odsadzanie prosiąt rezultujące większymi grupami zwierząt,
- hodowla prosiąt w oddzielnych chlewniach, z dala od stada loch,
- grzebieniowy układ komór i
- większe wymagania dotyczące techniki żywienia.
Utrzymanie jednakowo wysokiej wydajności produkcji zwierzęcej jest możliwe tylko wtedy, gdy technika i zarządzanie są optymalnie przystosowane do zróżnicowanych okresów wzrostu zwierząt, tak aby w razie potrzeby hodowcy byli w stanie szybko reagować.
Trzy fazy w odchowie prosiąt
W odchowie prosiąt wyróżnia się trzy fazy główne, podkreślane przez literatururę fachową w sposób szczególny:- pierwsze dziesięć dni po odsadzeniu,
- od dnia 11 po odsadzeniu do osiągnięcia wagi około 16 kg oraz
- od wagi 16 kg do zakończenia odchowu i osiągnięcia wagi około 28 do 30 kg.
Pierwsze dni po odsadzeniu są dla prosiąt fazą najbardziej krytyczną. Przede wszystkim następuje przejście z naturalnego, łatwo przyswajalnego mleka lochy na sztucznie wytwarzaną paszę. Dodatkowo zwierzęta muszą odnaleźć się w nowym środowisku z nieznanymi członkami grupy. Ponieważ w tym momencie układ trawienny i odpornościowy zwierząt nie jest jeszcze do końca wykształcony, zagrożenie wystąpieniem biegunki jest bardzo wysokie. Środkiem zapobiegającym biegunce jest racjonowane żywienie małymi porcjami łatwostrawnej paszy bogatej w substancje odżywcze. Poza tym należy prosięta możliwie prędko, jednakże stopniowo, przyzwyczaić do nowej paszy, aby zminimalizować nieunikniony spadek przyrostu wagi po odsadzeniu.
Żywienie na mokro w odchowie prosiąt – optymalna konsystencja paszy
Może udać się to dzięki zastosowaniu żywienia na mokro, ponieważ stosuje się w nim fiziologicznie korzystną konsystencję paszy – płynną i o konsystencji papki.Coraz większe znaczenie na tym tle zyskują specjalne sterowane czujnikami systemy żywienia na mokro dla prosiąt, w których poszczególne porcje paszy dostarczane są pod ciśnieniem do koryta i rozdozowywane bezresztkowo. Takie systemy gwarantują w hodowli trzody bardzo wysoką higienę żywienia. Dodatkowo umożliwiają optymalne dopasowanie składu i temperatury paszy do wymagań prosiąt.
Zsynchronizowane czasowo dozowanie paszy w hodowli trzody
Aby pomóc w dopasowaniu do nowych warunków (inna chlewnia, inny klimat, większa grupa zwierząt, inna pasza) konieczne jest zastosowanie zsynchronizowanego czasowo karmienia podobnego do archetypowego zachowania prosiąt podczas jedzenia. Doskonale osiąga się to dzięki zastosowaniu stosunku zwierzę-/miejsce do żywienia 1 do 1. Ilości paszy można dzięki temu szybko zwiększać, aż do momentu, gdy po około dziesięciu dniach można przejść na żywienie ad libitum. Podawanie ciepłej paszy sprawdziło się u prosiąt z uwagi na wysoką jej akceptację. Pasza jest smaczniejsza i lekkostrawna dla wrażliwych zwierząt. Poza tym z uwagi na wyższą temperaturę jest lepiej przyswajana, co zapewnia lepsze przyrosty.W fazie ad libitum porcje paszy ulegają zwiększeniu poprzez częste podawanie małych, świeżych porcji. Podczas tego nie można zapomnieć o higienie miejsca do żywienia! Przerwy w podawaniu paszy w naturalych fazach odpoczynku popołudniami i w nocy spowodują, że pasza z koryt zostanie wyjedzona do czysta.
Żywienie na mokro w blokach czasowych
Po osiągnięciu wagi około 16 kg zwierzęta wchodzą w fazę, w której muszą dzielić miejsce do żywienia z innymi osobnikami.Oznacza to dla prosiąt walki o rangę w stadzie i wzmożone obciążenie stresem. W tym wieku struktura socjalna zwierząt jest już na tyle ukształtowana, że kolejność przy korycie podczas karmienia zostaje szybko ustalona według rangi w stadzie. Zwierzęta o najwyższym miejscu w hierarchii jedzą w pierwszej kolejności a dopiero potem te niższe w hierarchii.Z punktu widzenia żywienia faza ta powinna być przeprowadzana przy dodatkowym zastosowaniu żywienia blokowego ad libitum. Oznacza to, że zwierzęta żywione są do syta poprzez wielokrotne dzienne bloki żywieniowe. Podczas jednego bloku żywieniowego dzięki stopniowemu podawaniu paszy zapewnia się dostarczenie wystarczającej ilości paszy dla zwierząt będących niżej w hierarchii. Przy klasycznym żywieniu ad libitum zwierzęta niższe w hierarchii mogą rozpocząć jedzenie dopiero później, a więc po najedzeniu się do syta prosiąt wyższych rangą w hierarchii.
Higiena w odchowie prosiąt
Poziom higieny w całej chlewni dla odchowu odgrywa dużą rolę - przede wszystkim przy zaopatrywaniu w paszę i wodę. Należy unikać gromadzenia się wszelkiego rodzaju zarazków i dokonywać regularnych kontroli na ich obecność! Należy przy tym skontrolować całkowitą drogę zaopatrywania w paszę od miejsca składowania surowców do jej wytworzenia poprzez miejsce przygotowania mieszanek a następnie rurociągi aż do miejsc żywieniowych! W przypadku niedostatecznego zachowania higieny przy żywieniu na mokro, może dojść do powstania osadów w rurach, które są doskonałą pożywką dla rozwoju różnych bakterii. Również jakość stosowanej wody musi być regularnie kontrolowana, gdyż jest ona jednym z najważniejszych komponentów w odchowie prosiąt. Niestety rzadko poświęca się temu dostateczną uwagę.Żywienie na sucho w hodowli trzody –łatwy i higieniczny system żywienia
W wielu gospodarstwach stosuje się wciąż żywienie na sucho. Jako zalety takiego systemu wymienia się proste rozwiązania techniczne oraz wysoką higienę w transportowaniu paszy do koryt. W łatwy sposób zarządza się dostarczeniem paszy. W klasycznym żywieniu na sucho prosięta mają od samego początku dostęp do suchej paszy ad libitum. Prosięta muszą jednak paszę dostatecznie obślinić, co powoduje że jej przyjmowanie trwa dłużej niż przy paszy mokrej lub w formie papki. Należy zwrócić uwagę, aby zapewnić wystarczającą ilość wody za pomocą łatwo dostępnych poideł, ponieważ prosięta w trakcie jedzenia wciąż poruszają się pomiędzy automatami a poidłami. Jeżeli prosięta nie mają dostępu do wystarczającej ilości wody, może dojść do zmniejszenia ilości spożywanej paszy. Aby zminimalizować ryzyko biegunki, w wielu gospodarstwach stosuje się w pierwszych dniach dodatkowe miejsca do żywienia (np miski napełniane ręcznie). Dzięki temu ułatwia się przejście z racjonowanego mleka lochy do karmienia ad libitum za pomocą automatów paszowych.Wymagania techniczne względem żywienia na sucho
Jednakże i wobec żywienia na sucho odnotowuje się stały wyrost wymagań dotyczących rozwiązań technicznych zapewniających lepszą wydajność i zdrowie zwierząt. Konsystencja paszy w korycie, skład paszy, stosunek zwierzę/miejsce do żywienia i częstotliwość karmienia to najważniejsze parametry, którym poświęca się coraz więcej uwagi.Automat paszowy na paszę w postaci papki okazuje się być lepszą alternatywą do klasycznego żywienia na sucho. Dzięki umieszczonemu w korycie poidłu zwierzęta mogą samodzielnie nadać suchej paszy konsystencję papki. Pasza w postaci papki jest znacznie lepiej akceptowana przez prosięta, co powoduje większe dzienne spożycie paszy niż przy samym żywieniu na sucho. Badania potwierdzają, że dzięki temu zmiększa się dzienne przyrosty. Zastosowanie automatów paszowych wymaga nieco większego nakładu pracy, ponieważ należy kontrolować regularnie ustawienie systemu dozowania. Należy nastawić go tak, aby zwierzęta nie namaczały naraz zbyt dużej ilości paszy, ponieważ spowoduje to nie wyjedzenie do czysta koryta.
Częste, mniejsze ilości paszy zmniejszają ryzyko wystąpienia biegunki, ponieważ unika się w ten sposób przeciążenia odcinka żołądkowo-jelitowego. Dzięki nowoczesnym komputerowo sterowanym systemom żywienia można zastosować taką strategię również w żywieniu na sucho.
Również w żywieniu na sucho bardzo ważna jest jakość stosowanych komponentów paszowych. Dużą rolę obok dobrego smaku, struktury paszy oraz jej ukierunkowanego do potrzeb składu w składniki odżywcze odgrywa również higiena silosów.
Dwa zróżnicowane systemy żywienia w żywieniu na sucho
Z technicznego punktu widzenia rozróżnia się dwa sterowane komputerowo systemy żywienia na sucho – w zależności od tego, czy pasza dozowana jest do poszczególnych zaworów w zależności od jej objętości czy też od jej wagi.W przypadku objętościowego dozowania paszy mieszalnik jest zbędny, ponieważ pasza mieszana jest bezpośrednio w rurze paszociągu. W zbiornikach paszowych pod każdym silosem znajduje się sterowany częstotliwością ślimak , który – według zadanych nastawów – dozuje komponenty paszy w odpowiednich ilościach do rur paszociągu. Następuje mieszanie się komponentów do żądanej receptury, która potem zostaje rozdozowana poprzez poszczególne zawory. Dozowanie pojemnościowe to prosty i korzystny cenowo system zadawania paszy. Zbyteczne są jednostki dozujące i kuchnia paszowa. Wystarczy wymierzenie poszczególnych komponentów.
Sterowane komputerowo żywienie na sucho ze sterowaniem dozowaniem według wagi pracuje z mieszalnikiem. Dla każdego z zaworów można ustalić indywidualną recepturę paszy o bardzo dobrej jakości i dokładności wymieszania. Poza tym na każdym z zaworów można realizować żywienie multifazowe a opcjonalnie można rozbudować całość do żywienia sensorycznego. Wówczas na każdym pojemniku paszowym znajduje się czujnik, który zgłasza komputerowi, czy pojemnik w momencie rozpoczęcia karmienia nie jest pusty.