Z komputerami klimatycznymi jest tak, jak z każdym komputerem. Wykorzystujemy tylko ułamek ich możliwości i często to wystarcza. Jeżeli w odniesieniu do klimatu w kurniku skupiamy się na trzech fazach, możliwe jest stworzenie wzajemnego odziaływania jakości powietrza i temperatury, w której ptaki czują się dobrze.
To oczywiste, że ptaki osiągają najlepsze wyniki wtedy, gdy cały czas czują się dobrze. To, w jaki sposób uzyskać w kurniku maksymalny dobrostan, wymaga jednak udzielenia wyczerpującej odpowiedzi. Głównym warunkiem jest optymalny klimat panujący w kurniku.
To, czy klimat w kurniku jest odpowiedni, zależy od wielu czynników, które podlegają ciągłej zmianie i wzajemnemu oddziaływaniu. Temperatura, wilgotność powietrza oraz wartość dwutlenku węgla (CO2) stanowią kluczowe parametry dla czujników pokazujących jakość powietrza. Systemy komputerowe w kurnikach koordynują te wartości. Jednak dobry menadżer fermy bacznie obserwuje technikę, dostosowując ją do indywidualnych potrzeb i to ściśle według „własnego uznania”. W tym przypadku sprawdza się system wentylacji wielofazowej. Koncepcja klimatu w kurniku podzielona jest na jasno zdefiniowane obszary, przy czym podstawę optymalnego zarządzania klimatem stanowią trzy fazy. Fazy te uwzględniają zarówno poszczególne etapy wzrostu ptaków, ich odchów, jak i zewnętrzne warunki pogodowe.
Regulacja klimatu w kurniku za pomocą kilku czynników
Obok etapów wzrostu system fazowy pokazuje, jak wzajemnie ze sobą powiązane są np. temperatura zewnętrzna i wewnątrz kurnika, wilgotność powietrza oraz wartość CO2. Problem polega na tym, aby w przypadku zmiennych warunków zewnętrznych, przez cały dzień w kurniku utrzymać wartości na możliwie stałym poziomie, aby w najlepszym przypadku uzyskać optymalny klimatu. Łatwiej rozwiązać równanie z jedną niewiadomą niż takie, w którym występuje ich kilka. Dlatego system wielofazowej wentylacji polega na tym, aby klimat w kurniku regulować za pomocą możliwie jak najmniejszej liczby czynników, do których należą przede wszystkim wentylacja i ogrzewanie.
Faza 1: Wentylować na ile jest to konieczne i najmniej jak to możliwe
Faza ta przypada w przybliżeniu na pierwsze dni tuczu, w których kurczęta potrzebują wysokiej temperatury w kurniku. Nie wytwarzają one jeszcze wystarczającej ilości ciepła, aby utrzymać w kurniku temperaturę na stałym poziomie. W kurniku występuje negatywny bilans cieplny, stąd konieczność jego ogrzewania. Optymalna wentylacja minimalna i odpowiednia izolacja kurnika pozwalają na maksymalne ograniczenie kosztów ogrzewania. Z reguły w tej fazie temperatura na zewnątrz jest niższa od pożądanej temperatury w kurniku. Stała wentylacja minimalna, zapewniająca świeże powietrze w bezpośrednim otoczeniu ptaków, doprowadza zatem do kurnika chłodniejsze powietrze z zewnątrz. W związku z tym ogrzewanie ma utrzymywać stałą temperaturę wewnątrz kurnika.
W tej fazie zaleca się ustawić minimalną wentylację na wymaganym poziomie i jednocześnie możliwie jak najbardziej zmniejszyć wentylację, aby uzyskać optymalną jakość powietrza i generować możliwie niskie koszty ogrzewania. Stosowanie innych mechanizmów sterowania ma w tej fazie raczej negatywny wpływ na wentylację. W rezultacie często osiąga się niestabilną wentylację ze szkodą dla dobrostanu ptaków. Ważne jest, aby ogrzewanie i wentylacja były dobrze skoordynowane, co pozwoli na utrzymanie temperatury, wilgotności powietrza oraz wartości CO2 na optymalnym poziomie.
Dobrym wskaźnikiem określającym właściwą temperaturę w kurniku są same ptaki. Jeżeli ptaki skupiają się w środkowej części kurnika, oznacza to, że jest im zimno, jeżeli natomiast chętniej przebywają bliżej ścian zewnętrznych, to jest im za ciepło. W kurniku ptaki powinny być rozmieszczone równomiernie. W tej fazie, gdy temperatura wewnątrz kurnika jest wyższa od temperatury zewnętrznej, problem wilgoci w kurniku występuje rzadko, ponieważ nadmiar wilgoci w prosty sposób można odprowadzić z pomocą wentylatorów. Problemem staje się to dopiero wtedy, gdy różnica pomiędzy temperaturą zewnętrzną a wewnątrz kurnika jest mniejsza lub gdy wystąpi odwrotna proporcja.
Faza 2: Bacznie obserwować warunki pogodowe
Faza 2 opisuje taką wentylację, w której ptaki dla osiągnięcia dobrostanu wymagają niższych temperatur. W wyniku wzrostu masy ciała i większej produkcji ciepła w kurniku rośnie temperatura wewnętrzna, w związku z czym ogrzewanie można ustawić na niższą temperaturę lub je wyłączyć. Jeżeli na zewnątrz jest chłodniej, nadmiar wyprodukowanego przez ptaki ciepła będzie odprowadzany przez podstawowy system wentylacyjny.
W fazie 2 nie jest już wymagana tak znaczna ilość ciepła dostarczanego z zewnątrz, różnica między temperaturą na zewnątrz i wewnątrz staje się mniejsza. Wówczas hodowca powinien obserwować warunki pogodowe. Teraz wahania temperatury silniej oddziaływają na klimat w kurniku niż w fazie 1. Jeżeli wzrasta temperatura zewnętrzna, wentylacja musi być prowadzona intensywniej. Jeżeli temperatura spada, to należy z powrotem przełączyć na fazę 1 i ponownie włączyć ogrzewanie. Odnośnie wilgotności powietrza zastosowanie znajduje główna zasada mówiąca, że klimat w kurniku należy regulować za pomocą kilku parametrów. Wahania względnej wilgotności powietrza, które towarzyszą wahaniom temperatury, powinny być w miarę możliwości regulowane przez ustawienie wentylacji minimalnej. Czujnik wilgotności odgrywa przy tym rolę istotnego obserwatora klimatu w kurniku, lecz nie jest on jedynym parametrem regulującym wentylację. Przekazanie czujnikowi wilgotności zadania regulacji wentylacji może przynieść efekt przeciwny od zamierzonego.
Jeżeli np. wilgotność powietrza jest ustawiona w komputerze jako kluczowy parametr na poziomie 60%, to oczywiście próbuje on tę wartość osiągnąć. Przy pewnych warunkach pogodowych panuje jednak na zewnątrz wyższa wilgotność powietrza, która wraz z dopływem świeżego powietrza dostaje się do wnętrza kurnika. Wówczas, aby zmniejszyć wilgotność powietrza do poziomu 60% komputer reaguje intensywniejszą wentylacją, co zwiększa ten efekt. W wyniku wentylacji wilgotność w kurniku jest coraz wyższa, ściółka wchłania tę wilgoć, co powoduje, że ulega ona zbiciu. W takich przypadkach czujnik wilgotności nie może mieć decydującego wpływu na regulację wentylacji. Wówczas należy liczyć się ze zwiększoną wilgotnością powietrza, natomiast wentylację i ogrzewanie nastawić według własnego uznania.
Faza 3: Schładzanie ptaków
Jeżeli temperatura w kurniku przekracza wartość zadaną, a tym samym temperaturę komfortową, wówczas należy ptakom umożliwić schłodzenie się. W ten sposób dochodzimy do fazy 3. W porze letniej, gdy temperatura zewnętrzna jest znacznie wyższa od pożądanej temperatury w kurniku, podstawowy system wentylacyjny nie jest w stanie odpowiednio kontrolować temperaturę. W kurniku zaczyna być coraz cieplej. W zasadzie są dwie możliwości schładzania. Pierwszą jest zwiększenie prędkości powietrza, w celu wykorzystania efektu chłodzenia powietrzem, tak jak ma to miejsce w wentylatorze.
Jednak ten sposób można polecić tylko do pewnego stopnia, ponieważ przy zbyt wysokiej prędkości ptaki przebywają w ciągłym przeciągu. Szczególnie w pierwszych tygodniach zwiększenie prędkości powietrza należy stosować z rozwagą.
Kolejną możliwością jest obniżenie temperatury w kurniku poprzez parowanie wody. W naszym regionie stosuje się głównie schładzanie wysokociśnieniowe. Dysze natryskowe rozpylają wodę a parowanie obniża temperaturę powietrza. Tutaj regulacja wentylacji musi być bardzo wyważona, aby chłodna mgiełka docierała do ptaków, a nie była od razu odprowadzana z kurnika.
W piękny wiosenny dzień o silnych wahaniach temperatury dziennej i nocnej, być może trzeba będzie stosować wszystkie fazy wentylacji. W nocy włączone będzie ogrzewanie, rano i wieczorem nadwyżka ciepła będzie odprowadzania na zewnątrz, natomiast w południe do późnego popołudnia umożliwi się ptakom chłodzenie przez zwiększoną wentylację.
Wniosek: Należy bacznie obserwować wszystkie parametry, istotne dla klimatu.
Sven Künnen
Christian Woltering
Fa. Big Dutchman International GmbH
Co nam mówi komputer klimatyczny?
Zsynchronizować ze sobą wentylację i ogrzewanie!
W zależności od systemu ogrzewania w komputerze klimatycznym absolutna wartość zadana ogrzewania powinna różnić się od wartości zadanej temperatury o co najmniej 0,5 do 2 stopni. Na wyświetlaczu z prawej strony różnica wynosi 0,7 stopnia. Przy bezpośrednim spalaniu gazu w kurniku wartość ta jest prawidłowa. Takie ustawienie zapewnia, że ogrzewanie i wentylacja (chłodzenie) są ze sobą skoordynowane.
Aktualne warunki panujące w kurniku (środkowa kolumna) wskazują na to, że system wielofazowej wentylacji ustawiony jest na fazę 2, a temperatura aktualna nieznacznie przekracza temperaturę zadaną. Zapotrzebowanie na wentylację wynosi 6,4%. Oprócz minimalnej wentylacji wynoszącej 5,1% podwyższona zostaje wentylacja o 1,3% w celu uzyskania temperatury zadanej wynoszącej 27,0 °C. Wyświetlacz wskazuje, którymi wartościami możemy sterować: wartością zadaną temperatury, wentylacją minimalną w fazie 1 i 2, natomiast w fazie 3 włączamy chłodzenie.
Z magazynu DGS 26-27/2020 za uprzejmą zgodą wydawnictwa Eugen Ulmer KG