Hodowla drobiu ze względu na obciążenie środowiska oraz wykorzystanie środków produkcji nakazuje, żeby powstający przy produkcji jaj i mięsa pomiot kurzy wykorzystać sensownie pod względem zarówno ekologicznym jak i ekonomicznym. W końcu pomiot kurzy powstający przy tuczu drobiu i produkcji jaj jest wartościowym nawozem organicznym, który można użytkować w długotrwałej gospodarce obiegowej. Ponadto nawozy sztuczne mają bardzo wysokie ceny. Zgodnie z aktualnymi szacunkami mogą się one dalej utrzymać.
Wykorzystywanie odpadów czy pozyskiwanie wartościowych materiałów?
Hodowla drobiu: pomiot kurzy na pelety
W kwietniu 2022 cena nawozu NPK (azot, fosfor, wapń) wg. www.agrarheute.com wynosiła od 730 do 990 Euro za tonę. Z ekonomicznego punktu widzenia, wzrasta więc atrakcyjność stosowania nawozów naturalnych. Wyższe koszty nawożenia mineralnego oraz dodatkowo związane z intensywnym wydzielaniem CO2 przy produkcji nawozów sztucznych NPK, można w ten sposób zredukować.
Dla hodowców drobiu oznacza to, że we właściwej postaci mogą sprzedać pomiot kurzy z zyskiem na rynku nawozów.
Rozrzucanie świeżego pomiotu kurzego jako nawozu odpowiadającego zapotrzebowaniu roślin bezpośrednio na pole nie jest możliwe o każdej porze roku. Dlatego też muszą być przygotowane magazyny o wystarczającej pojemności, które spełniają wymagania zapisów dot. składowania nawozów. Gospodarstwa o dużym obciążeniu produkcją zwierzęcą o bardzo małej powierzchni gruntów ornych, przede wszystkim w regionach o dużej intensywnej produkcji zwierzęcej, muszą spełniać jeszcze dalej idące wymagania.
Jedną z możliwości wykorzystania świeżego pomiotu od kur niosek lub tuczu drobiu jest przekazanie go do biogazowni. Problematycznym dla optymalnego procesu fermentacji może być jednak: wysoka zawartość amoniaku oraz rozprowadzenie płynnych resztek pofermentacyjnych. W rejonach o dużej liczbie ferm hodowlanych, transport resztek wchodzi w konkurencję z transportem gnojowicy a akceptacja dla transportu obu jest niska. Ponadto nie każda ferma drobiu ma w pobliżu biogazownię.
Dlatego pojawia się pytanie: czy istnieją opłacalne alternatywy aby wartościowy nawóz organiczny sensownie i efektywnie zastosować?
W chowie wolierowym kur niosek, świeży pomiot powstaje ciągle, taśmy pomiotu są wówczas opróżniane raz do dwóch razy w tygodniu. Przy zawartości suchej masy 25% do 30% odchody te nie są stabilne w czasie magazynowania. Ponadto może wystąpić wysoka emisja amoniaku, a w najgorszym przypadku może dojść do wysokiego rozgrzania.
Rozwiązaniem byłoby, aby pomiot kurzy wysuszyć do 80 – 85% zawartości masy suchej. Już od wielu lat sprawdzają się tzw. tunele do suszenia pomiotu (w praktyce stosowane jako płytowe lub taśmowe). Ich wielkość może być bardzo dobrze dopasowana pod względem długości i ilości poziomów, w zależności od ilości zwierząt i powstającej ilości pomiotu.
Tunel do suszenia pomiotu najlepiej uwzględnić już na początku tworzenia koncepcji kurnika. Aby suszyć pomiot możliwie najefektywniej, zaleca się wykorzystywać do tego ciepło powietrza wyprowadzane z kurnika. Do tego trzeba dopasować odpowiednie rozwiązanie systemu wentylacji. Obecnie do wyboru mamy różne, dobrze funkcjonujące rozwiązania. Tak więc tunel do suszenia może być zainstalowany albo na ścianie wzdłużnej, albo w szczycie kurnika, albo bezpośrednio w kurniku nad wolierami (to ostatnie, jeśli nie dysponujemy wystarczającą powierzchnią w ścianie szczytowej).
Ciepłe powietrze jest zasysane wentylatorem do korytarza nadciśnieniowego w ilości 4 m3/godz./ptaka. Tam ciepłe powietrze przepływa na całej długości ściany bocznej przez wszystkie poziomy tunelu i wychodzi po drugiej stronie. Perforowane taśmy zapewniają, że powietrze przepływa nie tylko nad powierzchnią warstwy pomiotu lecz także ją przenika. W ten sposób osiąga się znacząco lepsze suszenie pomiotu.
Wynikiem suszenia jest zawartość suchej masy (SM) do 85%. Tak wyprodukowany suchy pomiot kurzy można bezpiecznie przechowywać w halach pomiotu i na różny sposób użytkować. Dodatkowo posiada on wysoką przydatność do transportu i może być tanio transportowany w rejonach rolniczych z intensywną produkcją zwierzęcą.
| Substancje składowe (kg/t) | Wysuszony pomiot kurzy 70 % SM | Suchy pomiot kurzy 50 % SM | Świeży pomiot 25 % SM |
|---|---|---|---|
| Amoniak (całkowite N) | 32,0 | 25,5 | 17,0 |
| Fosfor (P₂O₅) | 27,7 | 20,1 | 11,4 |
| Potas (K₂O) | 22,8 | 17,5 | 10,0 |
| Wapń (CaO) | 63 | 50,6 | 30,0 |
| Magnez (MgO) | 20,6 | 7,9 | 5,7 |
Już kilka lat temu potwierdzano, że odpady w takim stanie można wykorzystywać z zyskiem. Z obecnego punktu widzenia i przede wszystkim patrząc przyszłościowo, osiągnięto dopiero połowę możliwości.
Żeby znacząco ułatwić wprowadzenie na rynek suszonego pomiotu, zaleca się peletować odpady. Dopiero wtedy można mówić o efektywnym pozyskiwaniu wartościowego materiału.
Sprawa podstawowa: peletowanie redukuje objętość luźnej masy o ok. dwie trzecie. W związku z tym, zdolności składowania i transportowania peletów z nawozu są nieporównywalnie lepsze niż sypkiego suchego pomiotu kurzego.
Działa to pozytywnie na rozprowadzanie na rynku: przy zastosowaniu bezwonnego pełnoskładnikowego nawozu organicznego, rośliny można bardziej precyzyjnie nawozić a gleba jest dodatkowo wzbogacana o substancje organiczne.
Nie jest kwestią przypadku, że peletowany nawóz cieszy się powodzeniem na terenach zielonych i w ogrodnictwie a także u właścicieli małych ogródków. Stosowanie peletu jest ważne przede wszystkim dla produktów mytych.
Obok bardzo dużych przemysłowych urządzeń do peletyzacji pomiotu kurzego (500.000 kur niosek i więcej) są także mniejsze urządzenia projektowane dla do 200.000 kur niosek względnie dla produkcji 240.000 kurcząt w ciągu roku.
Jeśli poszczególne elementy procesu produkcyjnego są odpowiednio dopasowane, hodowca drobiu może nawet zrezygnować z magazynu pomiotu: gotowy, speletyzowany nawóz może przejściowo magazynować w tzw. Big Bag-ach.
Obecnie obserwuje się niezwykły wzrost zapotrzebowania na handlowy nawóz pełnoskładnikowy, czemu towarzyszy wzrost ceny. 110 Euro i więcej za tonę peletu z pomiotu kurzego nie jest rzadkością, zwłaszcza kiedy dotyczy to peletu wyjałowionego. To znowu skraca okres amortyzacji realizowanej inwestycji.
| Ilość kur niosek | 50.000 | 100.000 | 120.000 | 150.000 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Pomiot na kurę i dzień | kg | 0,165 | 0,165 | 0,165 | 0,165 |
| Świeży pomiot rocznie, 30% SM | t | 2.309 | 4.617 | 5541 | 6926 |
| Pomiot suchy/ pelety rocznie, 85% SMr, 85 % TS | t | 815 | 1.630 | 1.956 | 2.444 |
| Przychód za tonę peletu (110 €/t) | € | 89.628 | 179.257 | 215.109 | 268.886 |
Przykład obliczeniowy: Koszty inwestycji w urządzenie do suszenia i peletyzacji wynoszą ok. 430.000 Euro (zależnie od dostawcy, koszty te mogą być różne). Do tego dochodzą koszty eksploatacyjne (robocizna, energia, konserwacja itp.) w wysokości ok. 200.000 Euro rocznie. Licząc po stronie przychodu 110 Euro za tonę peletyzowanego materiału i liniowo odliczane przez 7 lat odsetki w wysokości 2%, otrzymuje się przy ilości zwierząt 150.000 kur, zysk w wysokości 69.000 Euro rocznie, czyli zwrot z inwestycji (ROI) nastąpi w ciągu 6,2 roku.
| Ilość kur niosek | 150.000 | |
|---|---|---|
| Koszty inwestycji | € | 430.000 |
| Roczne koszty eksploatacyjne | € | 200.000 |
| Koszty całkowite | € | 630.000 |
| Koszty całkowite Liniowy odpis podatkowy przez 7 lat | 66.300 | |
| Zysk | €/a | 69.150 |
| Zwrot z inwestycji (ROI) | a | 6,2 |
| Próg rentowności | €/t | 81,70 |
Ten przykład obliczeniowy pokazuje: urządzenie musi być mocno obciążone, gdyż peletyzowanie opłaca się dopiero od pewnego rzędu wielkości przerobu. Dlatego też przy niewystarczającej ilości zwierząt, zaleca się taką inwestycję przeprowadzać wspólnie z innym hodowcą. Kolejnym rozwiązaniem byłoby skontaktowanie się z rolniczą firmą usługową lub miejscową hurtownią/ giełdą nawozów.
Zastosowanie wysuszonego pomiotu kurzego w postaci peletyzowanego nawozu oznacza:
- wzmocnienie gospodarki obiegowej;
- gospodarkę rolną oszczędną w wykorzystaniu środków produkcji;
- zaoszczędzenie na drogich nawozach sztucznych do uprawy gleby;
- wielostronne zastosowanie, dzięki wysokiej dokładności dozowania i stałej zawartości substancji odżywczych.