Zdrowie jest istotnym wskaźnikiem dobrostanu ptaków. „W procesie tuczu drobiu klimat kurnika w decydujący sposób wpływa na dobre samopoczucie ptaków“, wyjaśnia pracownik firmy Big Dutchman Heinz Südkamp. Jako menadżer produktu wie, że „nie tylko ptaki odnoszą korzyść z optymalnych warunków bytowych, lecz mają one także korzystny wpływ na wynik przedsiębiorstwa”.
Przeciąg, nieodpowiednia temperatura, zbyt wysoka bądź zbyt niska wilgotność powietrza lub zanieczyszczenie gazowe osłabiają system odpornościowy kurcząt. Rezultat: Ptaki są podatne na wirusowe i bakteryjne infekcje, rezultatem jest gorsze wykorzystanie paszy lub nawet upadki.
Klimat kurnika zapewniający dobre samopoczucie
„Ptaki potrzebują przyjaznego klimatu na każdym etapie swojego życia“, mówi Südkamp odnosząc się do wyzwań występujących na co dzień w kurniku. Najlepiej można to osiągnąć za pomocą „efektywnej temperatury“, stanowiącej subiektywnie odczuwalny klimat kurnika, który wynika z właściwego stosunku
- temperatury powietrza,
- wilgotności powietrza oraz
- ruchu powietrza.
W systemach regulowanych wyłącznie temperaturą dochodzi do szybkiego wychładzania ptaków, gdyż nie uwzględnia się wilgotności powietrza oraz prędkości przepływu powietrza. Natomiast nowoczesne systemy wentylacyjne sterowane na podstawie entalpii powietrza zapewniają zrównoważony stosunek.
Działają one na podstawie wprowadzonych wartości zadanych temperatury idealnej i wilgotności powietrza. Jeżeli np. przy 20°C i 65 % względnej wilgotności powietrza wzrasta w kurniku wilgotność powietrza (= odchylenie od wartości zadanej), wówczas sterownik obniża równocześnie temperaturę. Jeżeli natomiast spada wilgotność powietrza, wówczas można zwiększyć temperaturę, aby powietrze miało taką samą zawartość ciepła. Poza tym nowoczesne systemy sterowania klimatem automatycznie uwzględniają bądź wyrównują aktualne prędkości przepływu powietrza w kurniku.
Rezultatem jest temperatura w chwili wprowadzenia ptaków do kurnika, która w zależności od wagi piskląt i wilgotności powietrza waha się między 32°C a 34°C; w skrajnych przypadkach, np. w przypadku wilgotności powietrza na poziomie 10% konieczna jest nawet temperatura wynosząca 37°C.
Jeśli w kurniku nie ma zdrowego mikroklimatu.
Do regulacji klimatu kurnika stosowane są różnorodne techniki, przy czym do podstawowego wyposażenia należą czujniki temperatury, czujniki wilgotności oraz miernik podciśnienia.
Problemy z klimatem w kurniku powstają wówczas, gdy są uszkodzone urządzenia takie jak grzejniki, wentylatory lub czujniki. Negatywny wpływ na zdrowie ptaków może mieć na przykład także niewłaściwa regulacja minimalnej ilości powietrza, zadanej wilgotności powietrza lub podciśnienia.
Dalsze szkodliwe czynniki to zbyt wysoka koncentracja pyłów, amoniaku lub dwutlenku węgla, także przeciąg, wahania temperatury i podciśnienia oraz ich oddziaływanie na ukierunkowanie przepływu powietrza.
Stare systemy
Nowoczesna technika systemowa uwzględnia współczynnik temperatury efektywnej. Lecz: „Stare systemy mają często potencjał optymalizacyjny, jeśli chodzi o stosunek temperatury, wilgotności i przepływu powietrza“, tak mówi Südkamp o często występujących niedoskonałościach w technice wentylacyjnej, która stała się przestarzała.
Ponadto problem stanowią budynki inwentarskie, które z biegiem czasu „postarzały się”. Powstają pęknięcia i przecieki, dochodzi do rozwoju pasożytów. Rezultat: Odstępy między poszczególnymi usługami serwisowymi są coraz krótsze.
- W nieszczelnych starych budynkach nie tworzy się podciśnienie, co sprawia, że powietrze z zewnątrz, tuż po przedostaniu się do kurnika opada ⇒ mokra ściółka;
- Podłogi są często nierówne i posiadają pęknięcia ⇒ zwiększone nakłady związane z utrzymywaniem czystości i dezynfekcją;
- Problem z systemami wyposażenia kurników: Rolnicy często powierzają czyszczenie kurników zewnętrznym usługodawcom. Podczas gdy w nowych budynkach pracownicy w umownie ustalonym czasie dokładnie wykonują powierzone im zadania, to w starych kurnikach często jest tego czasu za mało ⇒ niedostatecznie wyczyszczone i zdezynfekowane systemy wyposażenia kurników;
- Nierówne podłogi i niewłaściwie rozłożona ściółka ⇒ nierówności, które są trudne do pokonania przez pisklęta (męczące „góry i doliny”);
- Różnorodne grubości ściółki ⇒ różnorodne strefy temperatury i tym samym nieodpowiednia temperatura podłoża w momencie wprowadzania piskląt do kurnika.
Komfortowy klimat zwiększający dobrostan ptaków
Sposób, w jaki można rozwiązać problemy związane z klimatem kurnika, ilustruje poniższy kaskadowy model działania:
1. Dostępna jest dobra i właściwie wdrażana technologia: Intensywna obserwacja ptaków i optymalizacja w ciągu pierwszych trzech do czterech dni
↓
2. Nadal występują problemy: Sprawdzenie wentylacji, regulacja przez specjalistę
↓
3. Konserwacja systemu, szkolenie kierownika zakładu
↓
4. Uzupełnienie lub wymiana elementów sterujących systemem
↓
5. Jeżeli nadal nie ma trwałej poprawy: Wymiana / zakup nowych systemów wyposażenia
1. Intensywna obserwacja ptaków i optymalizacja
Wstępne ogrzewanie:
W zależności od pory roku wstępne ogrzewanie należy rozpocząć na dwa do trzech dni przed wprowadzeniem ptaków do kurnika. Betonowa podłoga musi być ciepła, ponieważ przejmuje ona zadanie ogrzewającej kwoki.
W przeszłości za wystarczającą uznawano temperaturę podłogi wynoszącą 26°C, obecnie standardem jest 28°C (+1°C w przypadku lżejszych ptaków). Zakres tolerancji w przypadku odchyleń od optymalnej temperatury podczas wprowadzania ptaków do kurnika jest nieznaczny. Już odchylenie na poziomie +/- 1 °C może doprowadzić do spadku wydajności: Jeżeli jest za zimno, wówczas ptaki skupiają się, natomiast jeżeli jest za ciepło, może dojść do uszkodzenia kończyn ptaków.
Ściółka:
Po nagrzaniu kurnika równomiernie rozkłada się bezpleśniowy i niskopylący pellet ściółkowy (maks. 8oo g/m2). Należy zadbać o łatwy dostęp do poideł.
Wprowadzenie do kurnika
Wprowadzenie do kurnika odbywa się z reguły na papier dla piskląt przy maksymalnym oświetleniu. Możliwości ustalenia optymalnej temperatury:
- pomiary temperatury kloaki (u młodszych ptaków);
- dotykanie policzków ptaków;
- w przypadku lżejszych ptaków podwyższenie temperatury o 1°C.
Ponadto ważne jest częste sprawdzanie czujników w kurniku w różnych porach dnia oraz korekta ustawień systemu wyposażenia. Pisklęta powinny jak najszybciej wykazywać aktywność i pobierać paszę i wodę. Ponieważ brakuje elementu wprowadzenia przez kwokę, do aktywności zachęca komfortowa temperatura. Jasne światło poprawia orientację i ułatwia znalezienie paszy.
W problematycznych stadach (np. w przypadku infekcji wtórnych, takich jak bakteria E. coli lub wodobrzusza) przyczyn zawsze należy szukać w pierwszych trzech do czterech dni przebywania w kurniku. O odchyleniach świadczy zachowanie ptaków (rys. 1).
Rys. 1: "Za ciepło! - Za zimno! - Za zimno z przeciągiem - Idealna temperatura! → Rozmieszczenie piskląt jako wskaźnik właściwego ustawienia temperatury
2. Sprawdzenie wentylacji
Kurnik powinien być szczelny, a wentylacja powinna działać przy podciśnieniu rzędu 20-30 Pa. Zaleca się regularne inspekcje przeprowadzane przez fachowców. Niestety należą do wyjątków. Ich celem jest wykorzystanie ciepła ptaków przy przekształcaniu zimnego i mokrego świeżego powietrza w suche, przyjemne powietrze kurnika (rys. 2).
Rys. 2: Napływające powietrze (niebieskie strzałki) ogrzewa się stopniowo i dopiero po ogrzaniu rozprowadza się równomiernie w kurniku (RH= względna wilgotność powietrza).
Ciepło grzewcze doprowadzane jest do kurnika albo przez armatki gazowe, konwektory ciepłej wody albo poprzez ogrzewanie podłogowe. Powietrze kurnika musi posiadać odpowiednią wilgotność; nie musi być zbyt klarowne i powinno charakteryzować się typowym zapachem ptaków. W pierwszych tygodniach pył i amoniak odgrywają podrzędną rolę.
3. Konserwacja systemu wyposażenia | szkolenie
Większość zakładów posiada znaczący potencjał optymalizacyjny, co mogłoby znaleźć odzwierciedlenie w wyższej efektywności. Rolnicy często nie są tego świadomi – konsekwencja: obawiają się rzekomo wysokich kosztów konserwacji oraz szkoleń. Dlatego bardziej sensowne byłyby cykliczne, dokładnie zaplanowane (coroczne) terminy szkoleń i konserwacji.
4. Uzupełnienie lub wymiana elementów sterujących systemem
Nie ma większego sensu podejmowanie działań tylko na jednym odcinku, jeżeli szkody są już widoczne gdzie indziej. Przykładem może być doskonały system sterowania klimatem, który zostanie zainstalowany w przestarzałym budynku inwentarskim. Potrzebna jest holistyczna koncepcja, której ważnym elementem jest technologia systemów wyposażenia i elementy sterujące tymi systemami.
5. W przypadku braku trwałej poprawy, hodowcy drobiu powinni zastanowić się nad wymianą swoich systemów wyposażenia lub zakupem nowych systemów.
Wniosek:
Intensywna obserwacja ptaków oraz ciągłe dostosowywanie klimatu w kurniku w pierwszych dniach po wprowadzeniu ptaków do kurnika stanowią podstawę zdrowego, wydajnego i stabilnego stada ptaków. Nawet jeżeli dzięki nowoczesnym systemom sterowania praca w kurniku jest coraz bardziej zautomatyzowana, to zaangażowanie hodowcy ptaków w tym okresie jest niezastąpione. Tutaj w gospodarstwach nadal istnieje duży potencjał. Nakład ponoszony na systematyczne szkolenia i regularne prace konserwacyjne systemów szybko się zwraca.